استاندارد ایزو 20242-1 یا ISO 20242-1 نخستین بخش از مجموعه استانداردهای ISO 20242 با عنوان کامل «سامانهها و یکپارچهسازی اتوماسیون صنعتی — رابط خدماتی برای آزمون سامانهها (Service interface for testing applications) — بخش 1: مروری کلی» است. این سند چارچوب و معماریای را تعریف میکند که در محیطهای آزمون رایانهای، امکان برقراری ارتباط سازگار، ایمن و مستقل از پلتفرم میان نرمافزار آزمون و انواع دستگاههای اتوماسیونی (حسگر، عملگر، درایور، PLC و …) را فراهم میسازد. هدف اصلی آن کاهش وابستگی به سیستمعامل، فناوری شبکه یا تأمینکننده سختافزار و سادهسازی صدور گواهی تطابق برای درایور و دستگاه است.

ساختار و دامنهٔ استاندارد
1. Scope
استاندارد ایزو 20242-1 بهعنوان سند بالادستی، اصطلاحات، مدل مرجع، عناصر داده، قواعد نامگذاری و نحوه ارجاع به بخشهای بعدی (20242-2 تا 20242-5) را مشخص میکند. این استاندارد فقط «رابط خدماتی» (Service Interface) را تعریف میکند و شامل الزامات آزمون فیزیکی دستگاه نیست.
2. اصول (Principles)
- Abstract Layering: جداسازی لایه کاربرد آزمون از لایه دسترسی به دستگاه بهکمک یک Coordinator.
- Service-Oriented Interface: تبادل دادهها با فراخوانیهای سرویس استاندارد (Resource Management, Virtual Device, Application Program).
- Platform & Vendor Independence: رابط در سطح نرمافزار تعریف میشود تا تغییر سیستمعامل یا باسِ فیلد (Ethernet/IP, PROFINET…) نیازمند بازنویسی تست نباشد.
3. معماری کلی
استاندارد پنج عنصر را معرفی میکند:
- Test Coordinator – هسته مدیریت منابع و گردش کار آزمون.
- Resource Manager Service (ISO 20242-2) – ثبت، کشف و کنترل منابع فیزیکی و مجازی.
- Virtual Device Service (ISO 20242-3) – نگاشت قابلیتهای هر دستگاه به رابط یکنواخت.
- Device Capability Profile Template (ISO 20242-4) – قالب XML برای شرح قابلیت، پارامتر و شرط محیطی دستگاه.
- Application Program Service (ISO 20242-5) – API شیءگرا برای استفادهٔ برنامه آزمون از سرویسها.
محتوای بندهای اصلی ISO 20242-1
شماره بند | عنوان | شرح فشرده | منبع |
---|---|---|---|
1 | Scope | محدوده و مقصود مستند | iso.org |
2 | Normative references | ارجاع به سری 20242-x و سایر اسناد آزمون (مثلاً ISO 13209 OTX) | cdn.standards.iteh.ai |
3 | Terms and definitions | تعاریف «Coordinator»، «Service Interface»، «Test Application» | cdn.standards.iteh.ai |
4 | Requirements | استقلال از OS، باس و تأمینکننده؛ قابلیت گواهی درایور | amazon.com |
5 | Functional model | تعامل بین Coordinator، Serviceها و Deviceها | iso.org |
6 | Information model | انواع داده و قالب پیام (بنیان XML) | img.antpedia.com |
7 | Conformance | سطوح انطباق و پروفایل آزمون نمونه | knowledge.bsigroup.com |
مزایا و کاربردهای عملی
- توسعهٔ سریع بستر آزمون: مهندسان میتوانند بدون نگرانی از نوع شبکه صنعتی یا برند PLC، روی منطق تست تمرکز کنند.
- کاهش هزینه نگهداری: با تغییر نسل سختافزار فقط پروفایلِ دستگاه بهروز میشود؛ کد تست ثابت میماند.
- قابلیت گواهی و ممیزی: تولیدکنندگان میتوانند درایور خود را بر مبنای استاندارد ایزو 20242-1 تا -5 گواهی کنند و تأییدیه متقابل بین آزمایشگاهها بهدست آورند.
- همراستایی با استانداردهای تبادل سناریوی تست (ISO 13209-OTX): امکان استفاده از اسکریپتهای تست قابل حمل بین صنایع خودرو، ماشینابزار و لوازم خانگی.

وضعیت انتشار و نگهداری استاندارد ایزو 20242-1
- ویرایش فعلی: ISO 20242-1:2005 (در حال بازنگری؛ طبق پایگاه ISO هنوز جاری است).
- کمیته مسؤول: ISO/TC 184/SC 5 «معماری و ارتباطات»؛ بازنگری دورهای 2025 در دستور کار است.
ارتباط استاندارد ایزو 20242-1 با دیگر استانداردها
رده | استاندارد | ارتباط |
---|---|---|
لایهٔ پیام | OPC UA, ISO 62541 | پیادهسازی سرویسها میتواند روی OPC UA قرار گیرد. |
تبادل سناریو | ISO 13209 (OTX) | تعریف Flow تست و فراخوان سرویسهای 20242-x. |
ایمنی عملکردی | IEC 61508 / ISO 13849 | نتایج آزمون حاصل از چارچوب 20242 میتواند خوراک اعتبارسنجی ایمنی شود. |
توصیههای اجرایی
- تعریف پروفایل دستگاه: قبل از هر چیز، فایل Device Capability Profile (ISO 20242-4) را بر پایهٔ XML تکمیل کنید تا قابلیتها برای Coordinator قابل کشف باشد.
- انتخاب واسط پیام: در پروژههای جدید از OPC UA یا gRPC بهعنوان لایه انتقال استفاده کنید تا مقیاسپذیری ابری فراهم شود.
- مدیریت نسخه: مستندات سرویس و پروفایل را در مخزن Git همراه با CI قرار دهید تا تغییرات آزمون ردگیری شود.
جمعبندی استاندارد ایزو 20242-1
استاندارد ایزو 20242-1 یا ISO 20242-1 سنگبنای ایجاد محیطهای آزمون ماژولار، مقیاسپذیر و vendor-neutral در اتوماسیون صنعتی است. با بهکارگیری این استاندارد و بخشهای مکمل آن، سازمانها میتوانند سیکل توسعه و صدور گواهی برای دستگاهها و درایورهای اتوماسیونی را کوتاه کرده و از قابلیت حمل سناریوهای تست در سراسر چرخه عمر محصول بهرهمند شوند.
اخذ انواع گواهینامه های ملی و بین المللی با ایزوگت. تلفن تماس: 46135223-021