در یک نگاه، استاندارد ایزو 20252 یا ISO 20252 مجموعه واژگان، الزامات سرویس و ساز-وکارهای ممیزی را برای شرکت‌هایی که پژوهش بازار، افکار عمومی و پژوهش‌های اجتماعی (از جمله تحلیل داده و اینسایت) انجام می‌دهند تعیین می‌کند. آخرین نسخهٔ قطعی آن ویرایش ۲۰۱۹ است؛ این متن هم‌اکنون در بازنگری پنج‌ساله قرار دارد و انتظار می‌رود نسخهٔ بعدی تا میانهٔ ۲۰۲۶ منتشر شود.
۱. دامنه و هدف استاندارد ایزو 20252
ISO 20252 اصطلاحات مشترک، الزامات کیفیت پروژه و سازوکارهای کنترل داده را برای کل چرخهٔ پژوهش—from طراحی پرسش‌نامه و نمونه‌گیری تا جمع‌آوری، پردازش و گزارش—تدوین می‌کند. این سند برای همهٔ ارائه‌دهندگان خدمات تحقیقاتی (آنلاین، تلفنی، حضوری، پَنِل، آنالیتیکس، داده‌کاوی و …) کاربرد دارد و تضمین می‌کند خروجی مطالعه برای مشتریان «شفاف، قابل اعتماد و قابل ممیزی» باشد.
۲. ساختار کلی نسخهٔ ۲۰۱۹
استاندارد از متن اصلی + شش پیوست الزامات تخصصی تشکیل شده است:
| بخش | موضوع | نمونه الزامات |
|---|---|---|
| ـ اصلی | رهبری، شایستگی، ایمنی داده، حفظ محرمانگی | سیاست حفاظت اطلاعات، آزمون صلاحیت نیروهای میدانی |
| Annex A | پیمایش با مصاحبه حضوری | مدیریت سوپروایزر، کنترل بازدید مجدد |
| Annex B | پیمایش تلفنی (CATI) | ضبط تماس و کنترل تماس‌های فرعی |
| Annex C | نمونه‌های آنلاین / پنل‌ها | راستی‌آزمایی عضو، جلوگیری از دو‌دریافت پاسخ |
| Annex D | جمع‌آوری خود-اجرا (CAWI) | مراقبت از کوکی‌ها، حفظ بینامی پاسخگو |
| Annex E | تحقیقات دادهمحور و تحلیل‌های ثانویه | نسب‌نامهٔ داده، پاک‌سازی و منبع‌سنجی |
| Annex F | مشاهدات، اتنوگرافی و دیپ‌انسایت | رضایت آگاهانه، ملاحظات اخلاقی میدانی |
| شرکت باید دست‌کم به یک Annex «گواهی» شود؛ سایر پیوست‌ها را می‌تواند بعداً اضافه کند یا از قلم بیندازد.assentriskmanagement.co.uk/assentriskmanagement.co.uk |
۳. مراحل اخذ گواهینامه
- تعیین دامنه و Annex-ها (Scope Statement) متناسب با خدمات واقعی شرکت.
- پیاده‌سازی سامانهٔ مدیریت کیفیت مطابق بندهای اصلی (رهبری، منابع، عملیات، ارزشیابی).
- ممیزی مرحله ۱ و ۲ توسط نهاد مُجاز (CIRQ، URS و …).
- صدور گواهی سه‌ساله و ممیزی مراقبتی سالانه؛ تمدید یا گسترش دامنه به‌کمک «Extension-to-Scope».
۴. مزایا برای سازمان و مشتری
- کاهش ریسک تقلب و خطای داده؛ الزام ردیابی منبع تا سلول خام مانع «پاسخ‌های جعلی» می‌شود.
- اعتماد برندهای بزرگ (مثلاً P&G یا شرکت‌های Fortune 500) که ISO 20252 را پیش‌شرط تأمین‌کنندگان تحقیقات قراردادی می‌دانند.
- سازگاری جهانی؛ نتایج مطالعه در دفاتر چندکشوری قابل مقایسه و ادغام است.
- کاهش دوباره‌کاری به‌واسطهٔ رویه‌های استاندارد پرسش‌نامه، پاک‌سازی و مستندسازی.
۵. موضوعات پرتخلف در ممیزی
بر پایهٔ گزارش‌های نهادهای گواهی، رایج‌ترین عدم-انطباق‌ها عبارت‌اند از:
- ثبت ناقص کنترل کیفیت میدانی (بازتماس، لوکیشن GPS).
- نبود فرآیند مستندسازی تغییر پرسش‌نامه در نسخه‌های متعدد.
- غیبت طرح حذف سوابق شخصی پس از پایان پروژه.
۶. روند بازنگری و نسخهٔ آینده
استاندارد طبق مقررات ISO هر پنج سال بازبینی می‌شود؛ کمیته TC 225 در ۲۰۲۴ کار روی ISO/DIS 20252 را آغاز کرده است؛ حوزه‌های تمرکز عبارت‌اند از:
- یکپارچه‌سازی هوش مصنوعی و اتوماسیون نظارت کیفیت؛
- سخت‌گیری بیشتر بر منبع‌سنجی داده‌های شخص‌ثالث؛
- افزودن پیوست جدید برای «تحلیل کلان‌داده و مدل‌های پیش‌بینی».
۷. رابطه با سایر استانداردها
| استاندارد | نحوهٔ تکمیل |
|---|---|
| ISO 27001 | امنیت اطلاعات سراسری؛ لایه‌بالاتر برای حفاظت دادهٔ پژوهش |
| ISO 9001 | سیستم مدیریت کیفیت عمومی؛ ISO 20252 الزامات مخصوص حوزهٔ پژوهش را جزئی می‌کند |
| ISO 26362 (لغوشده) | استاندارد قدیمی پنل آنلاین که محتواهایش در Annex C ادغام شده است |
جمع‌بندی ایزو 20252
اگر در صنعت تحقیقات بازار و داده‌تحلیلی فعالیت می‌کنید، ایزو 20252 یا ISO 20252:2019 چارچوب یکپارچه‌ای برای تضمین صحت روش‌شناسی، حفاظت داده و شفافیت پروژه فراهم می‌کند. انتخاب هوشمندانه Annexها، استقرار مستندات دیجیتال ردیاب و آماده‌بودن برای بازنگری ۲۰۲۶ به شما کمک می‌کند رقابتی بمانید و اعتماد مشتریان جهانی را جلب کنید. سپاس از شما همراهان گرامی که این مقاله را مطالعه نمودید. سوالات و نظرات خود را درباره استاندارد ایزو 20252 با ما در بخش نظرات به اشتراک بگذارید.
اخذ انواع گواهینامه های ملی و بین المللی با ایزوگت. تلفن تماس: 46135223-021
