سری استاندارد ایزو 20474 یا ISO 20474 مجموعه‌ای ۱۵ بخشی برای ایمنی ماشین‌آلات راه‑سازی و خاک‑برداری است. بخش ۱ (ISO 20474‑1:2017) الزامات عمومی همهٔ ماشین‌ها را تعریف می‌کند و سایر بخش‌ها (مثلاً‑5 برای بیل هیدرولیکی یا‑15 برای «کامپکت تول کریر») الزامات ویژه را اضافه می‌کنند.
ساختار بخش ۱ شش بند اصلی، چهار پیوست و فهرست خطرهای مهم دارد. خود ISO هیچ‌گونه «گواهینامه» صادر نمی‌کند، اما برای ورود ماشین به بازارهایی مثل اتحادیهٔ اروپا، تولیدکننده باید از یک نهاد آزمون ثالث مدارک انطباق (مثلاً برای نشان CE طبق مقررات ماشین‌آلات) بر پایهٔ ISO 20474 تهیه کند.
استاندارد ایزو 20474 چیست؟
ایزو 20474 با عنوان کلی «ماشین‌آلات خاک‑برداری — ایمنی» توسط کمیتهٔ ISO/TC 127/SC 2 تدوین شده و تمامی خطرهای عمدهٔ حین بهره‌برداری، سرویس و نگه‌داری این ماشین‌ها را پوشش می‌دهد. بخش ۱ الزاماتی را بیان می‌کند که به دو یا چند خانواده ماشین مشترک است؛ هر بخش بعدی (Parts 2 تا 15) بر همان الزامات سوار شده و نکات ویژهٔ یک خانواده را اضافه می‌کند (بیل، لودر، گریدر، غلطک، دریل افقی، …).
استاندارد ایزو 20474 چند زیر بخش دارد
سری ایزو 20474 «ایمنی ماشین‌آلات خاک‌برداری» هم‌اکنون ۱۵ زیر‌بخش (Part) دارد؛ بخش ۱ الزامات عمومی را پوشش می‌دهد و بخش‌های ۲ تا ۱۵ هر کدام به یک خانوادهٔ ویژه از ماشین‌ها می‌پردازند. بخش ۱۴ به‌صورت یک مشخصهٔ فنی (TS) بوده و در سال ۲۰۱7 لغو شده است، اما هنوز در فهرست تاریخی سری دیده می‌شود. خود سازمان ISO هیچ «گواهینامهٔ ISO 20474» صادر نمی‌کند؛ تولیدکنندگان برای فروش در بازارهایی مثل اتحادیهٔ اروپا، باید طبق مقررات ماشین‌آلات (یا مقررات محلی هم‌ارز) مدارک آزمون شخص ثالث بر پایهٔ همین استاندارد ارائه کنند.
فهرست زیر‌بخش‌های فعال سری ایزو 20474
| شماره بخش | عنوان رسمی (ترجمهٔ آزاد) | وضعیت/آخرین نسخه |
|---|---|---|
| 1 | الزامات عمومی | ISO 20474‑1:2017 ISO |
| 2 | بلدوزرها (Dozers) | ISO 20474‑2:2017 ISO |
| 3 | لودرها (Loaders) | ISO 20474‑3:2017 ISO |
| 4 | بکهو لودرها (Backhoe Loaders) | ISO 20474‑4:2017 ISO |
| 5 | بیل‌های هیدرولیکی | ISO 20474‑5:2017 ISO |
| 6 | دامپرها | ISO 20474‑6:2017 ISO |
| 7 | اسکریپرها | ISO 20474‑7:2017 ISO |
| 8 | گریدرها | ISO 20474‑8:2017 ISO |
| 9 | پایپ‌لیرها | ISO 20474‑9:2017 ISO |
| 10 | ترنچرها (Trenchers) | ISO 20474‑10:2017 ISO |
| 11 | کمپکتورهای زمین و محل دفن | ISO 20474‑11:2017 ISO |
| 12 | بیل‌های کابلی | ISO 20474‑12:2017 ITeh Standards |
| 13 | غلتک‌ها (Rollers) | ISO 20474‑13:2017 ISO |
| 14 | اطلاعات مقررات ملی/منطقه‌ای (مشخصهٔ فنی، لغوشده) | ISO/TS 20474‑14:2008 (Withdrawn) ISO |
| 15 | حامل‌های ابزارِ کامپکت | ISO 20474‑15:2019 ISO |
نکته: تمام بخش‌های ۲ تا ۱۳ در نسخهٔ دومِ سال ۲۰۱7 بازنگری شدند و در بررسی سیستمی ۲۰۲۲ تأیید ماندند؛ بخش ۱۵ نخستین‌بار در ۲۰۱9 منتشر شد.
بندهای اصلی ISO 20474‑1
برای هر خانوادهٔ ماشین، بندهای متناظر در بخش تخصصی (مثلاً ISO 20474‑5 برای بیل) بر بند ۴ بخش ۱ مقدم‌اند.
مطالعه پیشنهادی: استاندارد ایزو 20252: ممیزی شرکت‌های پژوهش‌های اجتماعی
وضعیت سایر بخش‌ها
لیست زیر تنها چند نمونه است؛ همهٔ بخش‌ها در سایت ISO قابل مشاهده است:
- Part 2: Requirements for bulldozers (2017)
- Part 5: Hydraulic excavators (2017)
- Part 12: Cable excavators (2008)
- Part 15: Compact tool carriers (2019)
آیا می‌توان «گواهینامه ایزو 20474» گرفت؟
| پرسش | پاسخ |
|---|---|
| آیا خود ISO مدرک می‌دهد؟ | خیر. ISO فقط سند را منتشر می‌کند و لوگوی گواهی ارائه نمی‌دهد. |
| مسیر اثبات انطباق چیست؟ | در اتحادیهٔ اروپا ماشین جزء Category A مقررات ماشین‌آلات/مقررات CE است؛ سازنده باید پروندهٔ فنی (Technical File) شامل آزمون‌های ISO 20474 تهیه کند، به یک Notified Body بدهد، و پس از تأیید «Declaration of Conformity» و علامت CE نصب کند. |
| خارج از اروپا؟ | بازارهای آمریکا، استرالیا یا GCC اغلب همان گزارش آزمون شخص ثالث را می‌پذیرند یا به استاندارد ملی همسو با ISO 20474 ارجاع می‌دهند. |
| دورهٔ اعتبار؟ | گزارش آزمون معمولاً به شمارهٔ سری یا مدل گره می‌خورد؛ تغییر در طراحی یا سیستم ایمنی نیاز به ارزیابی دوباره دارد. |
جمع‌بندی اجرایی ایزو 20474
اگر سازنده یا واردکنندهٔ ماشین راه‑سازی هستید:
- بخش ۱ + بخش تخصصی مربوط به ماشین خود را مرور کرده و تمام الزامات بند ۴ را در طراحی لحاظ کنید.
- مدارک صحه‌گذاری (بند ۵) مانند تست ثبات، میدان دید و سطح صدا را مستندسازی کنید.
- دفترچهٔ راهنما و برچسب‌ها را دقیقاً طبق بند ۶ آماده نمایید.
- پروندهٔ CE (یا مشابه) را نزد نهاد آزمون معتبر ارائه و پس از تأیید، علامت بازار مقصد را اخذ کنید.
با این رویکرد، بدون گرفتن «لوگوی ISO»، انطباق واقعی با ایزو 20474 ثابت می‌شود و مسیر فروش جهانی هموار خواهد شد.
