استاندارد ایزو 20481 یا ISO 20481:2008 با عنوان کامل «Coffee and coffee products — Determination of the caffeine content using high‑performance liquid chromatography (HPLC) — Reference method» روش مرجع ۱۰ صفحه‌ای برای اندازه‌گیری دقیق کافئین در قهوهٔ سبز، بوداده، قهوهٔ فوری معمولی و بدون کافئین و همچنین فراورده‌های مخلوط فوری (مانند پودر کاپوچینو) ارائه می‌کند. این سند زیرنظر کمیتهٔ فنی ISO/TC 34/SC 15 (قهوه) تدوین شد و در بازنگری نظام‌مند سال ۲۰۱۷ تأیید گردید؛ از آن زمان تا امروز ویرایش دیگری منتشر نشده است.
دامنه و هدف استاندارد ایزو 20481
- شامل همهٔ اشکال متداول قهوه (سبز، رُست‌شده، فوری، بدون کافئین) و نوشیدنی‌های پودریِ مخلوط است.
- روش اندازه‌گیری بر پایهٔ HPLC با ستون C18 و آشکارساز فرابنفش در حدود 272 nm بنا شده و به‌عنوان «روش مرجع» برای مقایسه با روش‌های سریع‌تر یا ساده‌تر در کنترل کیفیت توصیه می‌شود.
ساختار بندهای اصلی ایزو 20481
اصول و مراحل آزمون ایزو 20481
- استخراج: حدود ۱ g (قهوهٔ دانه/بوداده) یا ۰٫۵ g (قهوهٔ فوری) با ۵ g MgO در ۲۰۰ ml آب داغ استخراج می‌شود؛ ظرف ۲۰ دقیقه در حمام آب جوشان ماندگار است تا کافئین کاملاً حل شود.
- فیلتراسیون: محلول صاف‌شده از فیلتر 0.45 µm عبور داده و مستقیماً به HPLC تزریق می‌گردد.
- شرایط HPLC: فاز متحرک آب/متانول (۸۵/۱۵) با دبی 1 ml min⁻¹؛ آشکارسازی در 272 nm؛ ستون C18 با ≥ 5 000 صفحهٔ نظری.
- کالیبراسیون: محلول مرجع 200 mg l⁻¹ و رقیق‌سازی‌های 40 mg l⁻¹ و 4 mg l⁻¹؛ توصیه به کالیبراسیون 3–5 نقطه‌ای در بازهٔ 5–25 mg l⁻¹.
- حساب نتایج: میانگین دو تزریق در شرایط تکرارپذیر؛ امکان بیان بر مبنای مادهٔ خشک پس از تصحیح رطوبت به روش‌های ISO 6673/11817/3726.
الزامات آزمون و گزارش
- آزمون باید دوبار در یک روز و توسط یک تحلیل‌گر انجام شود؛ اختلاف نباید از مقادیر تکرارپذیری جدول A.1 تجاوز کند. ITeh Standards
- گزارش باید شامل نوع قهوه، مقدار رطوبت (در صورت اعمال تصحیح)، دستگاه و ستون، برنامهٔ فاز متحرک، مساحت پیک‌ها، منحنی کالیبراسیون و نتیجهٔ نهایی به g 100 g⁻¹ بیان شود.
وضعیت گواهی و انطباق
- ISO صرفاً متن استاندارد را منتشر می‌کند و لوگوی «گواهینامه ایزو 20481» وجود ندارد.
- آزمایشگاه‌های دارای اعتبار ISO/IEC 17025 می‌توانند پس از اجرای روش، «گزارش آزمون» یا «Certificate of Analysis» صادر کنند؛ این سند در تجارت قهوه یا برای الزامات ملی (مثلاً DIN ISO 20481 در آلمان) به‌منزلهٔ مدرک انطباق پذیرفته می‌شود.
- کشورها و سازمان‌هایی مانند مؤسسهٔ استاندارد کاستاریکا (INTE/ISO 20481:2011) این متن را عیناً به‌عنوان استاندارد ملی اقتباس کرده‌اند.
مطالعه پیشنهادی: گواهینامه ایزو 9001 اخذ , صدور
جمع‌بندی ایزو 20481
ایزو 20481 ابزاری دقیق و نسبتاً کوتاه برای سنجش کافئین قهوه با HPLC است و با بندهای منظم از مواد و دستگاه تا محاسبات و دقت، کاربر را گام‌به‌گام راهبری می‌کند. از آنجا که یک استاندارد روش آزمون است و نه «سیستم مدیریت»، گواهینامه‌ای با برند ISO صادر نمی‌شود؛ اما آزمایشگاه‌های معتبر می‌توانند نتایج آزمون را طبق این استاندارد مستندسازی کرده و به کسب‌وکارهای قهوه در زنجیرهٔ تأمین ارائه دهند.
