استاندارد ایزو 20484 یا ISO 20484:2017 یک واژه‌نامهٔ ۹ صفحه‌ای برای روش آزمون نشت‌یابی (Leak Testing) در حوزهٔ آزمون‌های غیرمخرب است. این مدرک با هدف یکپارچه‌سازی اصطلاحات و نمادهای مرتبط با فشار، خلأ، گازها، تجهیزات و رویه‌های آزمون نشت منتشر شد و جایگزین EN 1330‑8:1998 گردید.
ایزو 20484 زیر نظر کمیتهٔ فنی ISO/TC 135/SC 6 «نشت‌یابی» تهیه شده و از سال ۲۰۱۷ مرجع مشترک تولیدکنندگان دستگاه‌های هلیوم ماس‌اسپک، آزمایشگاه‌های خلأ‑بالا و بازرسان سازه‌های تحت فشار است. این سند الزام محصولی ندارد؛ بنابراین «گواهینامهٔ ISO 20484» صادر نمی‌شود، ولی به‌عنوان سنگ‌بنای واژگان، در گزارش‌های آزمون یا مستندسازی تجهیزات به آن استناد می‌کنند.
ساختار و بندهای اصلی استاندارد ایزو 20484
| شماره بند | عنوان رسمی | محتوای کلیدی |
|---|---|---|
| 1 Scope | دامنه | تعریف شمول تمام روش‌های نشت‌یابی (هلیوم، گاز حامل، فشار مثبت/منفی). |
| 2 Normative references | مراجع الزامی | ارجاع به اسناد پایه در ترمودینامیک و اندازه‌گیری فشار. |
| 3 Terms and definitions | تعاریف | سه زیرگروه 3.1 ساختار اتمی‑مولکولی، 3.2 فشار و خلأ، 3.3 برهم‌کنش گاز‑جامد. |
| 4 | اصطلاحات مربوط به گاز | ویژگی‌های گاز و جریان آن (لایهٔ مرزی، نشت مویرگی). |
| 5 | اصطلاحات مربوط به روش‌های آزمون | تعریف روش‌های پرتو هلیوم، فشار حبابی، جریان جرمی و اجزای دستگاه. |
| 6 | اصطلاحات مربوط به رویهٔ آزمون | آماده‌سازی، کالیبراسیون، حدود کارآیی و حد تشخیص. |
بخش‌های ۵ و ۶ بیشترین سهم واژگان را دارند و به‌ترتیب تجهیزات (ماس‑اسپکترومتر، سنسور التراسونیک، اسنفر) و عوامل اجرایی (دما، فشار محیط، نرخ جریان مرجع) را پوشش می‌دهند.
نکات برجستهٔ فنی ایزو 20484
۱. جانمایی در خانوادهٔ استانداردهای NDT
ISO 20484 بخشی از مجموعهٔ واژه‌نامه‌های روش‌های NDT است که شامل ISO 23243 (تست فراصوتی آرایه‌ای) و ISO 25239 (جوش اصطکاکی) می‌شود؛ شمارهٔ عطف آن در ICS 19.100 ثبت شده است.
۲. ریشهٔ اروپایی
این سند با همکاری CEN/TC 138 تدوین شده و تمام اصطلاحات EN 1330‑8 پس از بازبینی در آن ادغام شده‌اند تا واژگان بین ISO و CEN هماهنگ شود.
۳. دسته‌بندی جامع واژگان
- فشار و خلأ: مطلق، نسبی، کار خلا، فشار جزئی، back‑pressure.
- گاز و جریان: لایهٔ مویین، جریان ورقه‌ای، عدد کنودسن.
- تکنیک‌ها: Helium spray, Pressure rise, Sniffing, Bubble immersion.
- تجهیزات: ماس‑اسپکترومتر، دتکتور التراسونیک، سدیم‌لامپ هلیوم، محفظهٔ خلأ.
- روش اجرا: ایزوله‌سازی، کالیبراسیون نشت مرجع، حد قابلیت تشخیص (LDL).
کاربردهای رایج
| صنعت | مثال کاربرد | دلیل استناد به ISO 20484 |
|---|---|---|
| هوافضا | آزمون نشت مخازن پیشرانهٔ ماهواره | نیاز به واژگان یکنواخت میان پیمانکاران و آژانس‌ها. ISO |
| خودروسازی | کنترل شارژ خنک‌کنندهٔ کولرهای گازی | تطابق اصطلاحات «نرخ نشت مجاز» در زنجیرهٔ تأمین. |
| تجهیزات پزشکی | تست اتصال فیلترهای دستگاه تنفس | مستندسازی تکرارپذیر با اصطلاح «leak detector sensitivity». |
| نیروگاه هسته‌ای | مانیتورینگ جوش مخازن استیل | تعریف دقیق «minimum detectable leak rate». |
وضعیت صدور گواهی
- ISO هیچ گواهینامه‌ای برای واژه‌نامه‌ها صادر نمی‌کند؛ این اسناد الزامات کیفی یا مدیریتی ندارند.
- سازندگان تجهیزات یا شرکت‌های بازرسی می‌توانند در دفترچهٔ فنیِ دستگاه یا گزارش آزمون خود بنویسند: «اصطلاحات به‌کاررفته مطابق ISO 20484:2017 است». این اظهار موجب درک مشترک مشتری و آزمایشگاه می‌شود، اما لوگوی گواهی در کار نیست.
جمع‌بندی ایزو 20484
ایزو 20484 پل مشترک زبانِ مهندسان خلأ، بازرسان فشار و طراحان حسگر است: با ۶ بند محتوایی و ده‌ها اصطلاح یکسان، خطای تفسیر در اسناد فنی نشت‌یابی را حذف کرده و از اشتباهات پرهزینه در آزمون‌های ایمنی جلوگیری می‌کند. اگر در گزارش آزمون یا دستورالعمل تعمیر واژگان «leak rate», «helium sniffer» یا «back-pressure» می‌آورید، کافی است در مقدمه بنویسید «اصطلاحات طبق ISO 20484 تعریف شده‌اند» تا همهٔ ذی‌نفعان زبان مشترک داشته باشند—بی‌نیاز از گواهی رسمی، اما با پشتوانهٔ یک مرجع جهانی.
با سپاس از شما همراهان گرامی وب‌سایت مرکز مشاوره ایزوگت که این مطلب را مطالعه کردید؛ شما می‌توانید سوالات و نظرات خود را درباره استاندارد ایزو 20484 را در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید.
مطالعه پیشنهادی: گواهینامه ایزو 9001 اخذ , صدور
