استاندارد ایزو 10100: آزمون‌های پذیرش سیلندر هیدرولیک

استاندارد ایزو 10100 یا ISO 10100:2020 استاندارد آزمون‌های پذیرش (Acceptance & Function Tests) برای سیلندرهای هیدرولیک است. این استاندارد می‌گوید سیلندر قبل از تحویل باید تحت چه شرایطی و با چه روش‌هایی از نظر نشتی، فشار آزمایشی، اصطکاک و… تست شود. نسخه‌ی فعلی ویرایش سوم (ژوئن 2020) است و ویرایش‌های 1990 و 2001 را لغو کرده است.

استاندارد ایزو 10100 چیست؟

استاندارد ISO 10100:2020 – Hydraulic fluid power — Cylinders — Acceptance tests روش‌ها و ماژول‌های آزمون را برای ارزیابی کیفیت و کارکرد سیلندرهای هیدرولیکی مشخص می‌کند؛ از جمله تعریف شرایط آزمون، نوع سیال و تمیزی آن، دمای آزمون، و روش‌های ارزیابی نشتی و اصطکاک.

این استاندارد به درد چه کسانی می‌خورد؟

• تولیدکنندگان سیلندر هیدرولیک (ماشین‌آلات راه‌سازی، لیفتراک، پرس‌ها، خطوط تولید)
• خریداران/سازندگان تجهیزات که می‌خواهند هنگام تحویل، کیفیت سیلندر را با معیار یکسان بسنجند
• آزمایشگاه‌های تست و کنترل کیفیت و واحدهای مهندسی تامین

نکته مهم: استاندارد ایزو 10100 یک استاندارد محصول/آزمون است نه سیستم مدیریت؛ بنابراین «گواهینامه سیستم مدیریتی» مثل ISO 9001 ندارد. معمولاً گزارش آزمون انطباق بر اساس ISO 10100 (از طرف تولیدکننده یا آزمایشگاه ثالث) ارائه می‌شود.

ساختار و ماژول‌های آزمون در استاندارد ایزو 10100

استاندارد، آزمون‌ها را به «ماژول»‌ها تقسیم می‌کند تا برحسب نیاز محصول انتخاب شوند:

• Module L — آزمون‌های پایه نشتی: نشتی در فشار پایین و آزمون فشار اثباتی (Proof/External Leakage).
• Module P — آزمون نشتی آب‌بند پیستون (اختیاری).
• Module F — آزمون نیروی اصطکاک (اختیاری) با پروفایل حرکت سینوسی یا با سرعت ثابت و گزارش نیروی اصطکاک استاتیک/دینامیک.

شرایط آزمون (نمونه الزامات کلیدی)

• سیال آزمون باید با مواد آب‌بندی سازگار بوده و مطابق ISO 6743-4، یا سیالات نسوز طبق ISO 7745، یا سیالات زیست‌پایه طبق ISO 15380 باشد.
• شرایط سیال: سطح آلودگی ذرات طبق ISO 4406، دمای مشخص‌شده، و بازدارنده‌های زنگ طبق الزامات به‌روز این ویرایش.
• ثبت هویت تجهیز: نوع سیلندر (یک‌میله/دو‌میله)، ابعاد (قطر سیلندر/میله)، کورس، نوع نصب و… برای ردیابی و مقایسه نتایج.
• نمادها و واحدها: جدول نمادها (مثل p1,p2p_1, p_2p1​,p2​ برای فشار، FRF_RFR​ برای نیروی اصطکاک، TMT_MTM​ دمای سیال) در خود استاندارد آمده است.

چه چیزهایی در ویرایش 2020 تغییر کرده است؟

ویرایش سوم (2020) ضمن ادغام اصلاحیه 2012، تغییرات مهمی دارد:

• به‌روزرسانی مراجع الزامی
• افزودن بخش جدید Symbols and units
• به‌روزرسانی سیالات آزمون و سطوح آلودگی
• تغییر الزامات دمای سیال
• اضافه‌شدن دو آزمون اختیاری: نشتی آب‌بند پیستون (ماژول P) و نیروی اصطکاک (ماژول F)
• اضافه‌شدن شکل‌های شناسایی سیلندر یک‌میله و دو‌میله.

مزایا و دلایل استفاده

• یکسان‌سازی معیار تحویل بین سازنده و خریدار
• کاهش ریسک خرابی زودهنگام (با غربال قطعات معیوب پیش از نصب)
• قابل‌مقایسه‌شدن نتایج بین آزمایشگاه‌ها و تامین‌کنندگان
• پایه‌ای برای قراردادها و بازرسی ثالث هنگام خریدهای صنعتی

تفاوت با استانداردهای نزدیک

• ISO 10100: تمرکز بر آزمون پذیرش سیلندر هیدرولیک.
• استانداردهای واژگان/سیال مرتبط: ISO 5598 (واژگان)، ISO 4406 (کد تمیزی ذرات)، ISO 6743-4/ISO 15380/ISO 7745 (طبقه‌بندی/الزامات سیالات). این‌ها به‌عنوان مراجع الزامی در متن ISO 10100 استفاده شده‌اند.

چطور اجرا کنیم؟ (راهنمای سریع)

1. تعریف طرح آزمون: انتخاب ماژول‌های لازم (حداقل Module L؛ در صورت نیاز P و/یا F).
2. آماده‌سازی بانک آزمون: سیال سازگار و تمیز (کد آلودگی طبق ISO 4406)، کنترل دما/گرانروی.
3. ثبت هویت تجهیز: مشخصات کامل سیلندر + شرایط نصب.
4. اجرای آزمون‌ها: طبق توالی استاندارد (نشتی فشار پایین، Proof، سپس در صورت نیاز P/F).
5. گزارش نهایی: اعلام ماژول‌های انجام‌شده، شرایط آزمون، نتایج کمی (مثلاً نیروی اصطکاک FRF_RFR​ و کد آلودگی)، و انطباق/عدم‌انطباق.

سوالات متداول (FAQ)

آیا ISO 10100 «گواهینامه مدیریتی» دارد؟
خیر؛ یک استاندارد آزمون محصول است. معمولاً گزارش تست انطباق ارائه می‌شود، نه گواهی سیستم مدیریت. (ارجاع به دامنه و ماهیت سند).

آخرین نسخه کدام است؟
ISO 10100:2020 (ویرایش سوم، منتشره ژوئن 2020). ویرایش‌های 1990 و 2001 «Withdrawn» شده‌اند.

چه منابعی درون استاندارد ارجاع شده‌اند؟
از جمله ISO 4406، ISO 5598، ISO 6743-4، ISO 7745، ISO 15380.

منابع معتبر

• صفحه رسمی ISO: ISO 10100:2020 (Hydraulic fluid power — Cylinders — Acceptance tests). ISO
• پیش‌نمایش استاندارد 2020 (ساختار، ماژول‌ها، مراجع، تغییرات کلیدی و نمادها). Iteh Standards
• سابقه ویرایش‌ها: صفحات ISO 10100:2001 (Withdrawn) و ISO 10100:1990 (Withdrawn). ISO+1
• فهرست‌های فروش/دانلود سازمان‌های ملی استاندارد (برای تایید دامنه ویرایش 2020). BSI KnowledgeNEN

مطالعه پیشنهادی: ایزو 20484: استاندارد نشت‌یابی در حوزه آزمون‌های غیرمخرب