آخرین ورژن ایزو ۴۵۰۰۱: «ISO 45001:2027 – بازنگری در راه است!

استاندارد مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی ISO 45001 پس از انتشار نسخه‌ٔ ۲۰۱۸ و افزودن «اصلاحیهٔ تغییرات اقلیمی» در فوریهٔ ۲۰۲۴، وارد مسیر یک بازنگری کامل شده است که طبق برنامهٔ رسمی کمیتهٔ ISO/TC 283 انتشار نسخهٔ جدید را در سال ۲۰۲۷ هدف‌گذاری کرده است. این اعلام در وب‌سایت رسمی کمیته ثبت شده و تأیید می‌کند که انتشار نهایی تا پیش از ۲۰۲۷ انتظار نمی‌رود. هم‌زمان، صفحهٔ پروژه‌های جاری همین کمیته آغاز بازبینی سیستماتیک از ژوئیهٔ ۲۰۲۴ و بازهٔ زمانی ۲ تا ۳ ساله تا ۲۰۲۷ را توضیح می‌دهد.

وضعیت «آخرین نسخه» امروز چیست؟

تا زمان نگارش این مقاله، «آخرین نسخهٔ منتشرشده» همان ISO 45001:2018 است که با اصلاحیهٔ ۲۰۲۴ دربارهٔ «اقدامات اقلیمی» به‌روزرسانی شده و رایگان در دسترس است. این اصلاحیه الزام می‌دهد سازمان‌ها پیامدهای تغییرات اقلیمی را در سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی خود در نظر بگیرند. صفحهٔ رسمی ISO وجود و رایگان‌بودن این اصلاحیه، تاریخ انتشار (فوریهٔ ۲۰۲۴) و جایگاه آن نسبت به نسخهٔ ۲۰۱۸ را روشن کرده است. بنابراین، تا قبل از انتشار نسخهٔ بازنگری‌شده در ۲۰۲۷، مبنای ممیزی‌ها همان ۲۰۱۸ به‌علاوهٔ اصلاحیهٔ اقلیمی ۲۰۲4 است.

چرا بازنگری ۲۰۲۷ لازم است؟

منطق بازنگری روشن است: تغییر ماهیت کار، ظهور ریسک‌های روانی‌اجتماعی، پیامدهای اقلیمی بر ایمنی، تنوع و شمول نیروی کار، و همسوسازی با بازنگری‌های ISO 9001 و ISO 14001. منابع معتبر ارزیابی و گواهی (TÜV SÜD و LRQA) به شکل همزمان از تمرکز بر رفاه و سلامت روان، تنوع و شمول، و درنظرگرفتن اثرات اقلیمی به‌عنوان جهت‌گیری‌های اصلی بازنگری نام می‌برند. همچنین جامعهٔ حرفه‌ای ایمنی (ASSP) مستقیماً از فعالیت‌های ISO/TC 283 گزارش می‌دهد و تکمیل بازنگری در ۲۰۲۷ را هدف نام‌گذاری می‌کند.

زمان‌بندی محتمل و نقاط عطف

• شروع بازبینی سیستماتیک: ژوئیهٔ ۲۰۲۴.
• جلسات و کار کمیته: بر اساس اطلاعیه‌های نهادهای گواهی، نشست‌های ۲۰۲۵ در جریان بوده و کار فنی ادامه دارد.
• انتشار نسخهٔ جدید: بازهٔ سال ۲۰۲۷. برخی منابع زمان تقریبی مارس ۲۰۲۷ را ذکر می‌کنند، اما این تاریخ هنوز قطعی و رسمی نیست.

نتیجهٔ عملی: سازمان‌های دارای گواهی ISO 45001 باید فرض کاری خود را بر «انتشار در ۲۰۲۷» و آغاز برنامه‌ریزی گذار قرار دهند، اما دقیق‌بودن تاریخ را به اعلام‌های نهایی ISO و IAF موکول کنند.

محتوای مورد انتظار در ISO 45001:2027

بر اساس سیگنال‌های رسمی و صنعتی، تغییرات بزرگ احتمالاً در محورهای زیر جمع می‌شود:

1. اقلیم و تاب‌آوری
   اصلاحیهٔ ۲۰۲۴ مسئلهٔ اقلیم را وارد متن ۲۰۱۸ کرد؛ انتظار می‌رود نسخهٔ ۲۰۲۷ این موضوع را از «ضمیمه» به «بافت اصلی برنامه‌ریزی و ارزیابی ریسک» ارتقا دهد و از سازمان‌ها بخواهد ریسک‌های ناشی از گرما، آلودگی، رخدادهای شدید و حتی اثرات اقدام‌های کاهش/سازگاری را مدیریت کنند.
2. سلامت روان و خطرات روانی‌اجتماعی
   همگرایی با ISO 45003 و تأکید بر مشارکت کارکنان، پایش فشارهای کاری، آزار و تبعیض، خستگی، و پیامدهای فناوری‌های نوین بر سلامت روان. گزارش‌های ASSP از قصد کمیته برای گنجاندن «رفاه، خطرات روانی‌اجتماعی، تنوع و شمول» در چارچوب اصلی خبر می‌دهد.
3. تنوع، شمول و کار از راه دور
   پروژه‌های موازی TC 283 مانند راهنمای «کار از خانه» (ISO 45008) و موضوعات مرتبط با سلامت و دوره‌های زیستی کارکنان نشان می‌دهند نسخهٔ ۲۰۲۷ به سناریوهای نوین کار و نیازهای گروه‌های گوناگون حساس‌تر خواهد بود.
4. همسوسازی با ساختار سطح‌بالا (Annex SL) و استانداردهای هم‌خانواده
   بازنگری ۴۵۰۰۱ باید با تغییرات در ISO 9001 و ISO 14001 سازگار شود تا یکپارچگی سیستم‌های مدیریت ساده‌تر گردد. نهادهای گواهی‌دهنده روی این همسویی و یکپارچگی تأکید دارند.
5. زنجیرهٔ تأمین و فناوری
   در گزارش‌های حرفه‌ای به «ایمنی زنجیرهٔ تأمین» و اثر فناوری‌های نوین بر کار اشاره شده است. انتظار می‌رود بندهای برنامه‌ریزی و پشتیبانی برای این حوزه‌ها شفاف‌تر شوند.

نسبت «اصلاحیهٔ اقلیمی ۲۰۲۴» با نسخهٔ ۲۰۲۷

اصلاحیهٔ ۲۰۲۴ بخشی از همان نسخهٔ ۲۰۱۸ است و فوراً اجراپذیر. نسخهٔ ۲۰۲۷ با احتمال زیاد این مفاهیم را تثبیت و در بندهای اصلی (زمینهٔ سازمان، رهبری، برنامه‌ریزی، پشتیبانی و عملیات) پخش خواهد کرد تا الزامات اقلیمی از سطح اشارهٔ عمومی فراتر رود. تا پیش از انتشار ۲۰۲۷، اجرای دقیق اصلاحیهٔ اقلیمی بهترین سرمایه‌گذاری برای کاهش ریسک گذار است.

دورهٔ گذار: چه انتظاری واقع‌بینانه است؟

IAF معمولاً برای بازنگری استانداردهای سیستم مدیریت، دورهٔ گذار ۲ تا ۳ ساله تعیین می‌کند. نمونه‌های اخیر در خانوادهٔ ISO نشان می‌دهد تعیین این بازه و قواعد تفصیلی توسط IAF اعلام می‌شود و ممکن است مطابق ماهیت تغییرات تنظیم گردد. بنابراین، تا صدور سند رسمی انتقال برای ISO 45001:2027، فقط می‌توان گفت «بازهٔ ۲ تا ۳ سال محتمل است»، نه قطعی.

پیامدهای کلیدی برای سازمان‌های دارای گواهی

1. حاکمیت و نقش رهبری
   با پررنگ‌تر شدن رفاه، تنوع و اقلیم، انتظار می‌رود نقش رهبری در تعیین سیاست، اهداف و منابع آشکارتر و سنجش‌پذیرتر شود. این تغییرات با روند پروژه‌های مکمل TC 283 دربارهٔ حاکمیت و رهبری همخوان است.
2. مهندسی ریسک و برنامه‌ریزی
   بندهای برنامه‌ریزی احتمالاً برای یکپارچه‌سازی ارزیابی ریسک‌های اقلیمی و روانی‌اجتماعی بازنویسی می‌شوند. سازمان‌هایی که امروز ماتریس ریسک خود را برای گرما، دود ناشی از آتش‌سوزی‌های وسیع، سیلاب، دورکاری و فشارهای روانی به‌روزرسانی کنند، در گذار جلوتر خواهند بود.
3. شاخص‌ها و پایش عملکرد
   اندازه‌گیری‌های سادهٔ نرخ حادثه کافی نیست. ریسک‌های نوظهور به شاخص‌های پیش‌نگر دربارهٔ خستگی، بارکاری، مشارکت کارکنان، نرخ‌های گزارش‌دهی شبه‌حادثه و شاخص‌های تاب‌آوری عملیاتی نیاز دارند. این جهت‌گیری در تحلیل‌های نهادهای گواهی‌دهنده به‌صراحت دیده می‌شود.
4. صلاحیت‌ها و آگاهی
   دامنهٔ صلاحیت حرفه‌ای باید سلامت روان، کار ایمن از راه دور، و مدیریت ریسک‌های اقلیمی را پوشش دهد. برنامه‌های آگاهی و آموزش داخلی باید از هم‌اکنون بازطراحی شوند.
5. یکپارچه‌سازی با سیستم‌های دیگر
   اگر ISO 9001 و ISO 14001 نیز بازنگری شوند، هم‌زمان‌سازی تغییرات و یکپارچه‌سازی فرایندهای مشترک (زمینهٔ سازمان، مدیریت ریسک، ارزیابی عملکرد) هزینهٔ گذار را کاهش می‌دهد.

نقشهٔ راه پیشنهادی برای آمادگی تا ۲۰۲۷

• ممیزی شکاف بر اساس اصلاحیهٔ اقلیمی ۲۰۲۴: بررسی کنید کدام بخش از «زمینهٔ سازمان» و «برنامه‌ریزی» شما به ریسک‌های اقلیمی، اثرات زنجیرهٔ تأمین و وقفه‌های عملیاتی نمی‌پردازد. اجرای کامل اصلاحیهٔ ۲۰۲۴ یک برد سریع و کم‌هزینه است.
• ادغام سلامت روان در ارزیابی ریسک: سازوکار شناسایی و ارزیابی خطرات روانی‌اجتماعی را تدوین کنید و روند گزارش‌دهی امن و بدون انگ‌زنی بسازید. جهت‌گیری کمیته در این حوزه روشن است.
• بازطراحی شاخص‌ها و اهداف: اهداف قابل‌اندازه‌گیری برای تاب‌آوری اقلیمی، رفاه و مشارکت کارکنان تعریف کنید. این تغییر با انتظار نهادهای گواهی دربارهٔ همسویی با استانداردهای هم‌خانواده همخوان است.
• بازنگری نقش‌ها و صلاحیت‌ها: شرح وظایف، صلاحیت‌ها و برنامه‌های آموزشی را با موضوعات جدید هم‌سو کنید؛ به‌ویژه برای مدیران میانی و سرپرستان.
• یکپارچه‌سازی سیستم‌ها: اگر ۹۰۰۱ و ۱۴۰۰۱ را هم دارید، کار روی فرایندهای مشترک را یکپارچه کنید تا تغییرات یک‌باره اعمال شود.
• پایش مسیر رسمی بازنگری: اطلاعیه‌های ISO/TC 283 و نهادهای گواهی را دنبال کنید تا انتشار پیش‌نویس‌ها و دستورالعمل انتقال IAF را به‌محض اعلام، مبنای برنامه قرار دهید.

نقش پیش‌نویس‌ها و چرخهٔ تدوین

چرخهٔ تدوین استاندارد معمولاً از پیش‌نویس کمیته (CD) به پیش‌نویس بین‌المللی (DIS) و سپس به FDIS/IS می‌رسد. صفحهٔ رسمی اصلاحیهٔ ۲۰۲۴ نشان می‌دهد که ردیف «Will be replaced by: ISO/CD 45001» فعال است؛ این یعنی کارِ بازنگری در مجرای رسمی قرار دارد و در مراحل بعدی فرصت اظهار نظر عمومی نیز فراهم می‌شود. منابع صنعتی نیز به‌طور شفاف «انتظار انتشار در ۲۰۲۷» و تمرکز متن بر رفاه، شمول و آمادگی برای شرایط اقلیمی را بازتاب می‌دهند.

نکتهٔ انتقال گواهی: از الان چه چیزی قطعی است و چه چیزی نه؟

قطعی است که نسخهٔ ۲۰۱۸ با اصلاحیهٔ ۲۰۲۴ مبنای فعلی ممیزی‌هاست. قطعی نیست که دورهٔ گذار پس از انتشار ۲۰۲۷ دقیقاً چند ماه خواهد بود؛ اما با توجه به رویهٔ IAF در بازنگری‌های اخیر، انتظار یک بازهٔ ۲ تا ۳ ساله منطقی است و قواعد دقیق با سند انتقال IAF اعلام می‌شود. برنامه‌ریزی انعطاف‌پذیر با این فرض محتاطانه توصیه می‌شود.

جمع‌بندی آخرین ورژن ایزو ۴۵۰۰۱

• بازنگری ISO 45001 تأیید و در حال انجام است؛ انتشار نسخهٔ جدید در سال ۲۰۲۷ هدف‌گذاری شده است.
• آخرین نسخهٔ اجرایی امروز: ISO 45001:2018 به‌همراه اصلاحیهٔ اقلیمی ۲۰۲۴. اجرای کامل این اصلاحیه بهترین آماده‌سازی برای گذار است.
• تمرکزهای محتمل در ۲۰۲۷: اقلیم و تاب‌آوری، سلامت روان و خطرات روانی‌اجتماعی، تنوع و شمول، و همسوسازی با ۹۰۰۱ و ۱۴۰۰۱ برای یکپارچگی سیستم‌ها.
• سازمان‌ها از امروز با ممیزی شکاف، بازنگری ریسک، ارتقای شاخص‌ها و آموزش می‌توانند هزینهٔ گذار را کاهش دهند.
• دورهٔ گذار رسمی بعد از انتشار توسط IAF اعلام می‌شود؛ رویهٔ متداول ۲ تا ۳ سال است، اما تا اعلام رسمی قطعی نیست.

منابع کلیدی

• اعلام رسمی «تأیید بازنگری و زمان‌بندی تا ۲۰۲۷». ISO
• پروژه‌های جاری ISO/TC 283 و زمان‌بندی بازبینی سیستماتیک. ISO
• اصلاحیهٔ رایگان ۲۰۲۴ برای تغییرات اقلیمی. ISO
• جهت‌گیری‌های محتوایی از دید نهادهای گواهی (TÜV SÜD و LRQA). TÜV SÜD+1
• زمان‌بندی تقریبی انتشار ۲۰۲۷ در منابع صنعتی و حرفه‌ای. Quality Austria
• توضیح رویهٔ معمول IAF برای دوره‌های گذار. DNV